بورژوازی چیست؟روزنامه رسالت

بورژوا و بورژوازی به چه معناست؟

نویسنده: رضا احمدیان راد
بورژوا و بوژوازی واژه های آشنا و قریب به ذهنی هستند که در زندگی اجتماعی و سیاسی همواره مورد استفاده افراد قرار می گیرند. این دو واژه معنا و مفاهیم متنوعی دارند که نشانگر تحولات تاریخی و سیاسی و اجتماعی هستند که در جوامع اروپایی رخ داده است. برای آشنایی با مفهوم آن باید ادوار تاریخی اروپا را مطالعه نمود و پیدایش و نقش طبقه بورژوا را در ایجاد آن بررسی نمود.
     
    بورژوا واژه ای فرانسوی است که معمولاً در تحلیل و طبقه بندی جوامع بشری مورد استفاده قرار می گیرد. گاهی این واژه به معنای مردم مرفه و سرمایه دار جامعه یا طبقات بالای شهر اطلاق می شود. معمولاً در قرون وسطا فردی از اهالی شهر که ارباب یا دهقان نباشد، بورژوا نامیده می شد. اما در قرون هفدهم و هجدهم ارباب یا کارفرما یا تجار به این نام خوانده می شد. بورژوا به معنای فردی از طبقه میانه است. بورژوازی، در زبان فرانسه عنوانی است برای طبقه میانه سوداگر و تاجر یا شهرنشینی که از حقوق سیاسی برخوردار بود. از نظر اقتصاد یا سیاست، بورژوازی را طبقه ای باز، ماجرا جو و انقلابی می دانند. اما از نظر فرهنگی، نویسندگان و متفکران، بورژوازی را نمودگار آزمندی، پستی طبع و بی ذوقی می دانند و برای آن جز پول پرستی انگیزه ای نمی شناسند.
     
    بورژوازی پرچمدار لیبرالیسم محسوب می شود و انقلاب هایی که زیر نفوذ آن انجام شده، بخصوص انقلاب فرانسه تحولات خاصی را از لحاظ اعتقادی و اجتماعی در جامعه ایجاد نموده و به امتیازهای ناشی از تبار پایان داده و بر فرد، حقوق فرد و دستاوردهای فرد به عنوان ملاکی برای سنجش ارج و مقام اجتماعی انسان تکیه دارد. از این لحاظ دارایی های مادی و مالی فرد معیار سنجش ارزش و مقام او در جامعه است.‏
     
    بورژوازی در اصطلاح مارکسیستی به معنای سرمایه داران، سوداگر، پیشه وران و دارندگان مشاغل آزاد است. کارل مارکس بورژوازی را طبقه ای از جامعه می داند که صاحبان اصلی امکانات تولید یعنی کارخانه، ماشین آلات و ابزار در یک جامعه سرمایه داری می باشند. این گروه با در دست گرفتن امکانات مالی و مادی توانسته اند
     گروه کارگر را در شغل های مورد نیاز استخدام نموده و از مزایا و منافع آن در جهت تحکیم موقعیت اقتصادی و اجتماعی خود بهره برند. از این رو واژه بورژوازی و پرولتاریا همواره در مقابل هم قرار می گیرند. مارکس می نویسد: « بورژوازی از نظر تاریخی بالاترین نقش انقلابی را داشته است. بورژوازی بدون آنکه مدام ابزارهای تولید و همراه آن تمام مناسبات را به شیوه انقلابی دگرگون کند، نمی تواند زیست.»
     
    در واقع طبقه بورژوا قدرت خود را از طریق استخدام طبقات پایین در شغل های مورد نظر، آموزش و جمع آوری ثروت کسب می کنند. در برخی از طبقه بندی ها، این دسته بالاتر از طبقه پرولتاریا جای دارد. بورژوا ها در جوامع سرمایه داری به فعالیت هایی چون 
    قانونگذاری و تعیین قوانین یک جامعه پرداخته و مالک اصلی زمین ها و امکانات شهری هستند.خرده بورژوازی نیز بخشی از بورژوازی است که شامل افراد طبقه میانه در جامعه سرمایه داری می باشد. این گروه دارایی های کوچکی دارند، مانند مالکان کارگاه ها و کارخانه های
     کوچک. خرده بورژوازی طبقه ای از جامعه است که بالاتر از طبقه پرولتاریاست، ولی در دسته بندی های اجتماعی پایین تر از طبقه بورژوازی قرار دارد.این واژه در زبان فرانسه معنای تحقیرآمیزی دارد و به معنای چسبیدن به دارایی و منافع کوچک خویش و داشتن دیدی تنگ نظرانه و محدود از زندگی است. اما خرده بورژوازی در 
    جامعه شناسی مارکسیستی شامل بخش مهمی از جامعه است که علاوه بر مالکان کوچک، عمده حقوق بگیران (کارمندان بخش خصوصی و دولتی) و دارندگان مشاغل آزاد و بخش عمده کارکنان بخش خدمات را شامل می شود و با رشد هر چه بیشتر این بخش در جامعه های صنعتی، اهمیت سیاسی آن بیشتر می گردد.
    
     
□
 روزنامه رسالت، شماره 7504 به تاریخ 23/12/90، صفحه 18 (اندیشه)